İrlanda ve Bog

Dağda bayırda gezerken tartan pistte yürüyor hissi uyandıran zemine bog deniyor, bu benim tanımım. 🙂

Bog, özellikle batı İrlanda’nın bol yağış alan yüksek kesimlerinde bulunan bir çeşit toprak. İrlanda adasının yüz ölçümünün 1/6’sı bog (sensin bog).  Son yüzyıllar içinde bog yakıt olarak kullanılmaya başlanmış ve Avrupa’nın çoğu yerindeki rezervler tükenmiş. İrlanda’da da ısınma amacıyla tüketiliyor ancak nüfus azlığı ve koruma alanlarından olsa gerek birçok yerde halen mevcut.

Yıllar yıllaaar önce, buzul çağındaki Scrat nihayet fındığına kavuştuğu sıralarda İrlanda, leprechaunların altın çanaklarını devlerden saklayacak gök kuşağı dibi aradığı, elflerin, bu ne lan, elf gözlerim bile bu ormanlıkta 10 metre ileriyi seçemiyor diye serzenişte bulunduğu ormanlarla kaplı yeşil mi yeşil bir adaymış. Sonra insan hayvanı gelip yükseklerden başlayarak ev yaparım ki ben bunla düşüncesiyle ağaçları kesmeye başlamış. Arazinin ağaçsız kalması toprağın asitliğinin artmasına, içinde bulunan minerallerin yağışlarla alt katmanlara doğru ilerlemesine ve orada sert bir tabaka oluşturmasına neden olmuş. Bu sert katman bir süre sonra neredeyse su geçirmez hale gelmiş, e haliyle bu tabakanın üzerinde kalan toprak, bitki, vs su içinde kalmış, bildiğin cıvık olmuş. Dokunsan su çıkıyor yani, öyle düşün. Yeryüzünün üst tabakası böyle cıvık ve asidik olunca bu alanlarda ancak çalı çırpı yetişmeye başlamış, ömrünü tamamlayan çalı çırpı yüksek miktardaki sulu toprağın içinde olması gerektiği gibi doğal döngü ile yok olamayınca çamurumsu bir yapı oluşmaya başlamış.

Image is taken from www.irelandstory.com
Blanket Bog – Örtü Bogu – www.irelandstory.com

Bu esnada şundan bahsetmem gerekiyor, burada doğa ile ilgili sohbet ettiğim bir rehber, ağaç katliamı konusunda İngilizlere baya saydırıyordu; savaş gemisi yapımı için İrlanda’yı bir depo olarak kullanan İngilizler, tüm oduncularını İrlanda adasına ağaç kesmeye göndermiş, oduncular da “Yaparım!” diyerek baltalarını savurmuşlar. Günümüzde zümrüt ada olarak bilinen İrlanda’nın sadece %10,7’sinin ormanlık alan olduğunu ve bunun büyük çoğunluğunun da 20. yüzyılda dikildiğini, doğal ormanlık alan yüzdesinin %1-2 civarında olduğunu belirtmek isterim. O zümrütlük çayır çimenden geliyor yani.

Nerede kaldık; insan eli değmeden önce bog kalınlığının 3 metre civarında olduğu söyleniyor. Ağaç olmayınca insan hayvanı bu defa gözünü boga dikiyor ve bunları kesmeye başlıyor. Kesilen boga “turf” (törf diye okunuyor) demeye başlıyor. Bunlar kesildikten sonra belirli bir süre kurutuluyor ve şöminelerde yakıt olarak kullanılıyorlar, günümüzde halen turf ısınma aracı olarak kullanılıyor. İrlanda seyahatinizde boş arazilerde koyu kahverengi öbekler görürseniz bilin ki arazi sahibi turf’ünü kurutmaktadır, bunun genelde yaz aylarında gerçekleştiğini söylememe gerek yok diye düşünüyorum.

Bog’un oldukça başarılı bir koruma ve mumyalama özelliği de var. Bog ile ilgili muhabbetlerde devamlı bog people lafı geçiyordu, bir arattım ki bildiğin ayrı bir dünya varmış. Özellikle Kuzey Avrupa’da bulunan bog mumyaları hayret uyandırıyor.

Geçen haftasonu küçük Kuzey İrlanda gezimizde Enniskilen Kalesi’ne (gülmeyin ülen) gittik. Burada, bog içinde bulunan bir tereyağı sergileniyordu. Çoğunuzun bildiği gibi ben süt sektöründe çalışan bir gıda mühendisiyim, eh konu biraz ilgi alanıma giriyor. Jack Shannon adlı dayı arazisinde çalışırken buluyor bu topu ve müzeye bağışlıyor. Yapılan karbon 14 testleri sonucunda tereyağının İsa’dan sonra 1030 – 1150 yılları arasında üretildiği ortaya çıkartılmış. Önerilmese de, testler yapılırken tereyağını tatma cesaretini gösterenler halen tereyağı gibi tattığını belirtmişler, raf ömrüne bak!! Bana bi daha bu yoğurtlar niye ekşimiyüüür! diye geleni boga gömecem 😀 Tereyağının kış aylarındaki ihtiyacı karşılaması için koruma amaçlı olarak boga gömüldüğü en kuvvetli teoriymiş. İşte o tereyağı!!!

Ağırlığı 16 kg olan bog tereyağı
Ağırlığı 16 kg olan bog tereyağı

Slieve League yürüyüşümüzde rotamızdan hafif saparak yaptığımız çılgınlıkta bog olmaya aday bitki örtüsü ile tanışmıştık. Bastın boga bastın şarkısı aslında İrlanda’dan geliyormuş, yürüyüşün başında bileğimize kadar bu yumuşak zemine girince bir anda söylemeye başlamıştık, oradan biliyoruz. Siz Arranmore Adası‘na yaptığımız geziden birkaç fotoğraf ile bogun şu an nasıl göründüğüne bakarken ben bi leprecahun gördüm sanırım hemen geliyorum..

Boga Oturanlar
Boga Oturanlar
Bog üzerinde otlayan Koyun ve kuzusu
Bog üzerinde otlayan koyun ve kuzusu


1 thought on “İrlanda ve Bog”

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir