Fareler ve Kaslar

Çevirdiğim çocuk kitabında yazar bol bol, var olmayan hayvanlara, canlı türlerine hayat verdiğinden çeviri boyu yüzden fazla uydurma sözcükle karşılaştım, hepsine karşılık bulmaya çalışırken nice adlara, eklere, köklere daldım elbette.

Hayvan adı olarak türetmeye çalıştığım sözcüklerden biri için araştırma yaparken bilmediğim bir kökene denk geldim. Denk gelmişken de yıllardır yazmadığım Köken Bilir Misiniz? köşesine ekleyeyim dedim.

Hayvanlar ve yavru hayvanların aldığı adlardan yola çıkıp daldan dala atlarken farelere ve fare yavrularına geldim. Derken İngilizcede kas anlamına gelen muscle sözcüğünün yavru/küçük fare anlamındaki musculus’tan geldiğini öğrendim. Mus Latincede fare anlamına geliyor, musculus da küçük fare. İnsanların zamanında kasları ve kas hareketlerini, özellikle de kol kaslarını fareye benzettiğinden bu adı aldığı söyleniyor. Yunancada da mys sözcüğü hem kas hem fare için kullanılıyor. Hatta buradan kas/kasla ilgili anlamına gelen my-/myo- öneki de çıkıyor. Miyalji diyerek örnek de verelim. Buradaki mys-‘in kas olduğunu biliyordum da onun aynı zamanda fare olduğunu bilmiyordum.

Ancak daha da şaşırdığım, Türkçede de kullandığımız Arapça kökenli adale sözcüğünün de hem kas hem fare anlamına gelmesi oldu. Adalah kas, adal da tarla faresi demekmiş. Sözcükler, sözcükler arası bağlar, kökler, hepsinin birden gezegen üzerindeki yolculukları her daim şaşırtmayı başarıyor.

Kaslara fareye benzer biçimde kertenkele anlamı yükleyenler de olmuş ama o ayrıntıya girmeyeyim şimdi. Yine de insanların kasları dağa, tepeye, tümseğe, kaplumbağaya değil de fareye, kertenkeleye benzetmesi ilginç. Gerçi ne bileyim bir zaman sonra baklava da karın kası diye sözlüklere geçebilir ve birileri ‘vay arkadaş’ diye okuyabilir, neyse.

Yeni sözcük türetme peşinde koşarken sözcükler de benim peşimde koşuyorlar. Ama uydurma sözcüklere büyük ölçüde içime sinen karşılıklar bulduğumu söylemek istiyorum. Çevirim de bugün yarın çıkacak, gözüm Doğan Egmont’un haberlerinde. Kitap çıktığında çeviri maceralarımdan örnekler de yazmayı umuyorum.

Haydi içinizdeki farelere iyi bakın!

                                                                                                  Kaynak: https://www.etymologynerd.com/blog/mousy-muscles

Kaynak: https://www.etymonline.com/word/muscle



Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir