İrlanda’da Hangi Dil Konuşuluyor?

Arkadaşlarımızın, blog okuyucularımızın, zaman zaman ailemizin, akrabalarımızın sık sık sorup kafa karışıklığı yaşadıkları bir durum var. İrlanda’da hangi dil konuşuluyor? Gaelik, Gaelce her yerde konuşuluyor mu? İskoçlar da aynı dili konuşmuyor mu? Siz gidince İrlandaca mı öğrendiniz? diye gidiyor sorular..

İrlanda Cumhuriyeti’nin iki tane resmî dili var. Biri İngilizce biri de İrlanda dili. Türkçede İrlandalıların konuştuğu dil için İrlandaca, Gaelik, Gaelce vb. ifadeler kullanılıyor.

İrlanda diline, İrlandalılar İngilizce’de Irish diyorlar, Irish konuşuyoruz diyorlar. English gibi. (“Do you speak Gaelic?” sorusuna “No, I speak Irish” cevabını alırsınız.)

İrlanda diline, İrlandalılar İrlanda dilinde ise Gaeilge diyorlar. Bu dilin de birçok farklı aksanı mevcut.

Peki İskoçya’da da aynı dil konuşulmuyor mu?

İskoçların konuştuğu kelt dili de yine İrlanda dilinden gelişen bir dil. Aynı dil ailesi içindeki akraba diller.
Onların konuştuğu dile İngilizce’de Scottish Gaelic ya da sadece Gaelic, Scottish Gaelic’te ise Gàidhlig deniyor. Telâffuzlarını internetten bulabilirsiniz.

Küçük bir paragrafla dil aileleri açısından bakacak olursak, bu iki dil de Hint-Avrupa dil ailesinin altındaki Kelt dilleri içinde yer alıyor. Bu Kelt dilleri de kendi içinde ayrılıyor elbette. İrlanda ve İskoç dilleri (ayrıca Manx dili) Kelt dilleri altında, Ada/adasal Kelt dilleri içindeki Gaelik (Goidelic/Gaelic) dillerine bağlı diller.
Örneğin Kuzeybatı Fransa’daki Bretagne bölgesinde konuşulan Bretonca ya da Welsh dili de Ada Kelt dilleri içindeki Britonik dillerden.

Dönelim günümüze ve İrlanda’ya… Çocuklar liseye kadar Irish öğreniyorlar ama daha sonrasında bu eğitim zorunlu olmaktan çıkıyor. Bu süreç içinde İngilizce ya da İrlandaca ağırlıklı okullar tercih edilebiliyor.
Sonrasında dil eğitimine devam etmeyen kişiler de bu dili doğal olarak unutuyorlar. Nitekim halk içinde, günlük yaşamda İrlandaca pek kullanılmıyor, konuşulmuyor.   (İrlanda’ya gelmek istiyoruz İrlandaca bilmemiz şart mı diyenler için bir cevap olmuştur umarım. ) Bununla birlikte, resmî kurumlarda işe girmek isteyenler İrlandaca sınavını geçmek durumundalar. Bunun dışında genel olarak ve gelenek olarak herkes çok büyük çoğunluğu İrlandaca ya da İrlandaca kökenli olan yer ve kişi isimlerine vâkıf durumda.
Dil, etkin biçimde konuşulmasa da tabelalar, resmî yazılar, uyarılar vs. iki dilde yazılıyor. İrlanda dilinde yayın yapan radyo ve televizyonlar var, bu dili canlı tutmaya çalışan dernek ve kurumlar var. Halk içinde bütün bu sistemi savunanı da gördük, gereksiz bulanı da… En basit şekliyle söyleyecek olursak, savunanı dilini ve kültürünü canlı tutmak istediklerini, bundan mantıklı bir şey olamayacağı, gereksiz bulanı ise can çekişen ve bir daha hiçbir zaman eskisi gibi olamayacak bu dil ve kültür için gereksiz harcama yapmak savlarını ortaya koyuyor.

İrlanda’da İrlanda dilinin konuşulduğu, yaşadığı bölgelere Gaeltacht adı veriliyor. Aşağıda Gaeltacht haritasının bugünkü hâlini görebilirsiniz. Yeşil alanlar günden güne küçülüyor. Biz bu dilin hâlâ aktif konuşulduğu bölgelerden birinde yaşıyoruz. Donegal, İrlandaca konuşulan en büyük bölge. Kuzeybatı tarafları ve adalarında bu dili konuşmayı sürdüren insanlar, topluluklar var.
Gaeltacht bölgelerine girdiğinizi yol üzerindeki tabelalardan anlayabiliyorsunuz ve bu noktadan itibaren artık yol levhaları, dükkân ve resmi yerlerin tabelaları İngilizce olmuyor. Her yerde İrlandaca. Ama dükkâna, markete girince yine herkes İngilizce konuşuyor, konuşabiliyor elbette. Sadece, İrlandaca konuştuğunuzda cevap alma olasılığı burada daha fazla.
Örneğin yaz okulu gibi bir sistem mevcut: Çocuklarına bu dili öğretmek isteyen aileler onları Gaeltacht’ta yaşayan ailelerin yanına gönderiyorlar yazları.

 

   

İrlanda dili, kültürü, Gaeltacht bölgeleri turizmine dayalı etkinlikler, çalışmalar için çeşitli teşvikler verilebiliyor. Bu şekilde bir seyahat/turizm firması kuran bir arkadaşımızın düzenlediği etkinliklere katılıp bol bol İrlandaca konuşan insanların arasında bulunduk. İrlanda içinde Gaeltacht bölgesine/bölgelerine yakın olmaktan, bu kültürü yakından görmekten son derece mutluyuz. Büyük şehirlerin birinde olsaydık bu kadar içinde olma, deneyimleme şansımız olmayacaktı. Geriye kalan küçük, gerçek İrlanda’yı görmek, yaşamak çok güzel, mümkün olduğunca da içinde olmaya çalışıyoruz.

Kuzey İrlanda’daki dil ve eğitim durumuna o kadar hâkim olmadığım için o kısmı yazamıyorum. O tarafta işler biraz daha farklı ve bu konular biraz daha hassas durumda. İrlandaca, orada birinci ya da ikinci dil resmiyeti yerine azınlık dili statüsünde.

http://www.gaeilge.ie/
http://www.udaras.ie/en/an-ghaeilge-an-ghaeltacht/an-ghaeltacht/
https://en.wikipedia.org/wiki/Gaeltacht



5 thoughts on “İrlanda’da Hangi Dil Konuşuluyor?”

  • İsyerimde İrlanda’lilar epey fazla. Dikkat ettigim ingilizceleri biraz daha Amerikan aksanina yakin. Hic İngilizlere benzemiyor.
    Sorum var. İngilizce bilen biri İrkanda’ca anlayabilir mi? Yakin mi iki dil birbirine.
    Bu arada oglumun kiz arkadadinin adi da İrlanda. Kendisi İspanyol.

    • Merhaba,

      İrlanda dili ile İngilizce hiç benzemiyorlar birbirilerine. Aynı dil ailesinde de yer almıyorlar, konuşup yazarken de benzemiyorlar. Özellikle İngilizceden sonra İrlandaca telâffuz dışarıdan bakıldığında çok daha karışık ve zor görünüyor. Cümle yapısı olarak da epey farklı.

      Ben şahsen İrlandalıların İngilizce aksanlarını İngilizlerinkine benzetemediğim gibi Amerikalılarınkine de benzetemiyorum. Nesiller önce İrlanda’dan göçmüş aileler yurtdışında nasıl bir aksan ile konuşuyorlar bilmiyorum. Burada, vakti zamanında Amerika’ya ya da Avustralya’ya göçmüş İrlandalıları ve aksanlarını farklı değerlendiriyorlar. Aksanları burada ülke içinde de çok büyük değişiklik gösteriyor. Burada duyduğum İngilizce tınısını hiçbir yerde duymadım 🙂 Çok kendilerine has bir yol geliştirmişler.
      Bir İspanyol ismi olarak İrlanda da çok değişik gerçekten. Ülkeyle bir bağları var mı?

  • Biz İrlanda’ya seyahat ettiğimizde, Galway’deyken yolumuzu birtakım gençler kesti. Anket yapıyorlardı. İrlandaca’nın zorunlu dil olarak okutulup okutulmamasıyla ilgili fikrimizi istediler. Sanırım yeni bir kanun çıkacaktı. Biz turistiz dedik. İrlandalı dostumuz da artık burada yaşamıyorum diye es geçti. Halbuki ben anadilde eğitimle ilgili onların fikrini merak etmiştim. Sevgiler..

    • İstatistikler ne yönde bilemiyorum açıkçası. Televizyonumuz olmadığı için programlarda, haberlerde neler konuşuluyor onu da pek bilmiyoruz. Ama tanıdığımız insanlar ve arkadaşlarımızdan duyduğumuz, burada ders verdiğim okuldan öğrendiğimiz ya da okuduğumuz kadarını iletebilirim. Üzerine sohbet etmeyi çok sevdiğim bir konu. Karşımdaki insanın konuyla ilgili hassasiyeti müsaade ettiği müddetçe de sorup dinleyip öğrenmeye çalışıyorum düşüncelerini.

      Normal devlet okullarında İrlandaca yabancı dil gibi öğretiliyor. Belli saat dersleri oluyor. Kısıtlı bir eğitim oluyor. Sayıca bu okullar ülke çapında daha fazla. Bu okullaarın sayıca fazla olması bu düşüncenin de sayıca fazla olmasına yol açıyordur zannediyorum. Gaeltacht bölgelerinde de İngilizce’nin ek dil gibi öğretildiği İrlandaca’nın anadil olduğu okullar var. Bu bölgede, ‘Çocuğum bu dili okulda öğrenmeli, kültürünü bilmeli’ diyen insanlar az değil. ‘Zaten hayat İngilizce, en azından belli yaşa kadar okulda asıl dilini öğrensin’ diyorlar. Diğer yandan Donegal, İrlanda’nın dinî ve siyasî açıdan en muhafazakâr bölgelerinden biri, bu sebeple İrlandacayı kaybetmek istemeyen insanlarla hâliyle daha çok karşılaştık. Ancak çok ilginç ki 50-60 yaş aralığında tanıdığımız, sohbet ettiğimiz bazı insanlardan, “Yani tamam dilin, kültürün korunması çok güzel ama olmuş bitmiş işte her şey. İrlanda dili bir daha kapsayıcı bir anadil olamayacak boşuna yırtınıyorlar, boşuna masraf yapılıyor. Çok büyük bütçe ayrılıyor. Bir sürü kâğıt ve evrak işi, tercümanlar, sınavlar şunlar bunlar… Onun yerine daha önemli konulara para ayırsalar ülke adına daha yararlı olur.” cümlelerini duyduk.

      Fakat tüm bu insanların o kadar farklı arka planları var ki bir genelleme yapmak zor oluyor. İrlandalı, Kuzey İrlandalı karışık olanlar, İngiliz-İrlandalı olanlar, Amerika’da büyümüş buraya dönmüş olanlar, Protestan kökenli olup Katolik dünyada yaşayanlar ya da tam tersi, yüzyıllardır aynı bölgede olanlar derken çok karmaşık bir nüfus yapısı var. Ama aşağı yukarı varılan ortak noktalar şu: 1- Ya utanıyoruz kendi dilimizi konuşamadığımız için ama ne yapalım hayat böyle işte. 2-İrlanda çok büyük savaşlar vererek bağımsızlığını kazandı, bütün bunlardan bir daha ödün vermesi çok zor.
      80’ler-90’lardan beri de İrlanda dili, şarkıları, dansı, müzik aletleri 1920 sonrası dönemlere göre çok daha etkin şekilde yükseliyormuş. Ben de şahsen büyük bir hevesle yakında İrlandaca kursuna başlamayı ümit ediyorum 🙂

      • Harika bilgiler. Detaylar ve paylaşım için çok teşekkürler. Batı İrlanda’da bizim coğrafyamıza dair paralel dokular bulmuştum. Şimdi bunlarla bazı şeyler daha da oturdu. Sevgiler.. 🙂

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir