İrlanda ve Çanakkale Savaşı

*Güncelleme: Bu yazımız ve bizimle yapılan bir röportaj, Trt’de yayınlanan “Kökler ve Kanatlar – Çanakkale” adlı belgesel serisinin 15. bölümünde yayınlanmıştır. İlgili belgesel’e yazının sonunda ulaşabilirsiniz.

Ekim ayı içeriside Donegal Bölge Müzesi’ne gelen 1. Dünya Savaşı ile ilgili eserleri görmeye gittik. İyi ki gitmişiz, sandığımdan çok daha ilgimi çeken bir konuya denk geldik. Meğer 1. Dünya Savaşı’nda İrlanda’dan İngiltere komutasında Çanakkale’ye de asker gitmiş. Eserlerin, panoların büyük bir kısmı Çanakkale Savaşı ile ilgiliydi.

“Uzak memleketin toprakları üstünde kanlarını döken kahramanlar: burada dost bir vatanın toprağındasınız. Huzur ve sükun içinde uyuyunuz. Sizler Mehmetçiklerle yan yana, koyun koyunasınız. Uzak diyarlarda evlatlarını harbe gönderen analar; göz yaşlarınızı dindiriniz, evlatlarınız bizim bağrımızdadır. Huzur içindedirler ve huzur içinde rahat rahat uyuyacaklardır. Bu toprakta canlarını verdikten sonra artık bizim evlatlarımız olmuşlardır.”

Çanakkale Savaşı, ilkokul yıllarımda Gelibolu Yarımadası’na yaptığım 2 geziden bu yana hep detaylarını merak ettiğim bir savaş olmuştur. Sonrasında izlediğim; Anzak askerlerinin savaşa katılışı ve siperdeki yaşamlarını konu alan Gallipoli adlı yabancı film, bunu takiben üniversitede bir ders içerisinde okuduğum Çanakkale Mahşeri isimli roman konuya daha da yakından bakmama yardımcı olmuştu. Donegal Bölge Müzesi’ndeki 1. Dünya Savaşı sergisinin büyük bölümünde İrlanda’dan Çanakkale’de İngiltere komutasında savaşmaya gelen Dublin Krallığı 1. Taburu (The 1st Battalions of the Royal Dublin), Munster ve Inniskilling Taburları(Fusiliers)’nda yer alan ve bir şekilde kaydı tutulmuş, savaşın başında yaralanıp İrlanda’ya geri dönmüş ve savaşta hayatını kaybetmiş kişilerin hatıralarına, özel eşyalarına yer verilmekteydi. Çanakkale Şehitliği ve Müzesi ile karşılaştırılamayacak derecede küçük olsa da ilginç bir deneyim olduğunu söyleyebilirim.

Müzeden ve internetteki kaynaklardan derlediğim kısa bilgilerle devam ediyorum;

15 Mart 1915’de İngiliz Donanması’nın harekâtı birçok geminin kaybıyla sonlandı, bunun yanında Türk Birlikleri’ne de saldırının gidişatı hakkında önemli bir ipucu oldu. Bu saldırının ardından 25 Nisan 1915’de yapılan 2. saldırı ise bir çıkartma idi;

– Munster ve Dublin Krallık taburları S.S. River Clyde adlı gemiden saldırıya başlayan ilk taburlardı ve gemiden ayrılmalarından kısa bir süre sonra 200 kişi kayıp verdiler. Devamındaki kayıtlara göre ilk 36 saat içerisinde kayıp sayısı 600’ü geçmişti.

– İlk çıkartmanın başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından yeni bir saldırı planı yapılmış ve hedef olarak Suvla Koyu seçilmiş. Bu saldırıyı İrlanda’dan gelen alayın yeni bölüklerinin de içinde bulunduğu ordunun gerçekleştirmesi planlanmış ancak hem alayın karaya çıkacağı mevzileri bombalayacak olan hem de orduyu topografik anlamda bilgilendirecek olan topçu sınıfı yönetimsel bir karışıklık sonucu Gelibolu Cephesi yerine Fransa’ya gönderilmiş. Karaya sağ varan birlikler ilerleyen günlerde çok ciddi su ve mühimmat sıkıntıları çekmiş. Saldırı zamanı geldiğinde durumları öyle çaresizmiş ki düşmana(Türk askerine) taş ile saldırmak zorunda aldıkları bile olmuş. İrlanda’dan gelen bölüklerden en az 3411 kişinin hayatını kaybettiği söylenmekte.

– Dublin Taburu (Dublin Fusilier)’nun Çanakkale Savaşı’ndaki en genç kaybı 15 yaşında Gelibolu’da hayatını kaybeden Joseph Berrill adlı üyesiymiş.

– Kuzey İrlanda’da Enniskillen(eski adıyla Inniskilling) kalesine yaptığımız gezide The Inniskilling Müzesi’ne uğramış ve burada da Çanakkale Savaşı ile ilgili ilginç materyallere rastlamıştım. Oldukça militarist bir görünüme sahip bu müzedeki görevli amca ile yaptığımız sohbet hâlâ aklımda. Babası Çanakkale Savaşı’nda savaşmış ve haliyle ondan bol bol hikayeler dinlemiş, Türk olduğumuzu söyleyince sağolsun hakkımızı verdi ve çok iyi savaştığımızı söyledi. Ben de kendisine Çanakkale Savaşı’nın şiddetini havada çarpışan mermi örneğini vererek anlattım ve gencecik insanların nasıl can verdiğini az da olsa anlayabilmesi için mutlaka Türkiye’yi, Çanakkale Şehitliği’ni ziyaret etmesini tavsiye ettim, Atatürk’ün Yurtta Barış Dünya’da Barış sözünü de laf arasında 2-3 defa tekrarladım 🙂

– Çanakkale savaşında yaşamını kaybeden onca yabancı askerin neden bu savaşa girdiğini hep merak etmişimdir, bu konuda yukarıda basetiğim Gallipoli filminin oldukça aydınlatıcı olduğunu söyleyebilirim. İrlanda ve Çanakkale Savaşı konusunu araştırırken de bu konuda ilginç bilgilere rastladım. Bir babanın Çanakkale Savaşı’na gidip hayatını kaybeden oğlunun ardından yazdığı aşağıda bahsedeceğim şarkı insanı derinden etkiliyor.

Şarkıda ana konu tek evlatlarını Çanakkale Savaşı’na gönderen bir ailenin pişmanlığı ve İrlanda’nın İngiltere komutasında savaşa girmesinin yanlışlığı. 1. Dünya Savaşı’nda İrlanda’nın İngiltere komutasındaki kayıplarının İrlanda’nın bağımsızlık mücadelesinin başlamasında oldukça etkili olduğu söyleniyor.
Şarkıda babası oğluna diyor ki;

“Yanlış ülke için savaştın, yanlış amaç uğrunda öldün/Annen hep derdi bu asıl İrlanda’nın kaybı diye/ Onca genç adam yabancı topraklara savaşmaya gitti/Halbuki en büyük savaş evimizde, İrlanda’daydı.”

You fought for the wrong country, you died for the wrong cause,
And your ma often said it was Ireland’s great loss;
All those fine young men who marched to foreign lands to fight war,
While the greatest war of all was at home.

Şarkı sözleri için tıklayın.

Çanakkale Savaşı ile ilgili diğer bir şarkı da Foggy Dew adlı balad. Bu şarkıda da ülkelerinin bağımsızlığı için savaşan İrlanda askerlerinin Dublin’e gururla mücadele bayrağını dikmelerinden, Suvla Körfezi’nde ya da Seddülbahir’de ölmektense İrlanda gökyüzü altında ölmenin daha iyi olduğundan bahsediliyor.

Right proudly high over Dublin Town they hung out the flag of war
‘Twas better to die ‘neath an Irish sky than at Suvla or Sud-El-Bar

War. War never changes.

Kökler ve Kanatlar – Çanakkale – Bölüm 15 (İrlanda)