Köken Bilir Misiniz? #11 [Kürdan]

Selamlar,

Ben kürdan kelimesini yabancı dil öğrenene dek gayet Türkçe bir kelime zannederdim. Ne bileyim ü harfi falan gayet bize aitmiş gibi gelirdi. Koskoca Ü yani.  Ayrıca çocukken insan pek sorgulamıyor kelimelerin nereden geldiğini. Zihinde bir şekle denk gelsin yeter. Sonra yabancı dildeki kelime dağarcığım geliştikçe, yeni ampüller yanmaya, şimşekler çakmaya,  jetonlar düşmeye, develer tellal, pireler berber olmaya başladı [Evet bu karmaşık duyguların hepsini bir arada yaşadım, hepsi aynı anda oldu :P]. Gözlük, gözle ilgili, tamam anlayabiliyoruz bunu ama bu kürdanın dişle olan olayı neydi ki acep? Evet yıllar boyu geceleri bu konuyu düşündüm 😛 Sonra önlüğümü giydim ve doğru labaratuara.. Tüplerle çeşitli karışımlar yaparken.. ‘Yoo dostum yoo ‘.. Bu, resmen bitişik bir kelimeydi. Ve inanmayacaksınız ama yine Fransızca. Büyük bir hayâl kırıklığı… Bir küçücük çöpe, sapa bile bir kelime bulamamış mıyız? Tüüüü..

Diş karıştırcı, o minik çöp için çok uzun bir tamlama olmakla beraber “Afferdersiniz diş karıştırıcınız var mı acaba?” cümlesini duymuşluğum büyük anneannemin ağzından “son kertede içtengelimsel bir dışavurumun izdüşümüydü tüm bunlar” cümlesini duyduğum kadardı işte. Cevap da hep “Hö?” olmuş, kürdan deyince genç dimağlar aydınlanmıştı. Diş çöpü gibi karşılıklar da en sık duyulanlar arasındaydı ama kürdan her daim liste başıydı.

Peki nereden geliyordu? Yıl 1416.. Fransız bir dük, elinde bir çöp diş temizliyor. Çok elit bir şahıs kendisi malumunuz :).
Kendi dilinde gayet olağan bir kelimeyle anlatıyor derdini: Cure-dent.
 
Cure (kür okunur), Fransızca curer (küre okunur) fiilinden geliyor; o da bakmak, özen göstermek, temizlemek, tedavi etmek anlamlarında kullanılan Latince curare fiiline dayanıyor. Curer Fransızca sözlükte, “Yabancı cisimleri bulunduğu yerden çıkarmak, kazımak suretiyle bir şeyi temizlemek” şeklinde tanımlanmış. Evet anlam bu kadar net açıklanmış. Kürtaj kelimesi de bu anlamıyla tanıdık gelecektir size. Ayrıca manikürü, pedikürü, sağlık kürlerini, bakım kürlerini bilirsiniz. Tedavi, bakım anlamına gelir burada kür. Hatta bu durumda bakım kürü deyince az biraz ironik oluyor. Hatta kürek, kar küremek falan da mı buradan geliyor diye ürperdim ama TDK ‘bize öyle bir bilgi gelmedi’ diyor. Ha kökenini de açıklamıyor o ayrı. Anadolu’nun bağrında yaşayan yurdum insanı “gar güredim” dediğinden, nispeten rahat bir soluk alıyorum şu an 🙂
 
Dent [dan okunur] kelimesini ise İngilizce’den de biliyorsunuz zaten, diş demek kendisi. İşbu kelimeler Voltranı oluşuturunca da ortaya ‘diş temizleme, diş temizleyici’ gibi bir anlam çıkıyor. Arka planda işin sağlık, bakım kısmı da vurgulanıyor hem.
 
Bir minik kürdan için bu kadar laf olur muymuş? Oluyormuş işte. Çöple, sapla böyle uğraşabiliyor insanlar 🙂 Ayrıca diş temizlemenin dışında da işlevleri mevcut, ben o kadar lâf ettim bakın adamlar kuleler, köprüler yapmış. Çöp deyip geçmeyeceksin azizim.
 


0 thoughts on “Köken Bilir Misiniz? #11 [Kürdan]”

  • o_O vuhuuu, kürdan kelimesi de elden gitti iyi mi 😀 neyse kalan sağlar bizimdir 😀
    bu güzel çalışma için teşekkür ederiz efem 😀

  • Bayılıyorum bu Köken Bilir Misiniz? serisine. Yine çok güzel yazmışsın diabolo..

    Kürdanla daha neler yapılmıyor ki, geçen ay fotoğraf makinanı bir kürdan yardımıyla tamir etmiştim hatırlarsan 😉

  • anaaa, bu yazıya kadar ben de hiç kürdan’la cure ve dent kelimeleri arasında bağlantı kuramamıştım… bak sen yav… çohoşmuş cidden!

    bi de şu paragrafı yaklaşık yarım dakika anlamaya uğraştım, dakikanın geri kalan yarısını ise gülmekle harcadım: “Diş karıştırcı, o minik çöp için çok uzun bir tamlama olmakla beraber “Afferdersiniz diş karıştırıcınız var mı acaba?” cümlesini duymuşluğum büyük anneannemin ağzından “son kertede içtengelimsel bir dışavurumun izdüşümüydü tüm bunlar” cümlesini duyduğum kadardı işte. Cevap da hep “Hö?” olmuş, kürdan deyince genç dimağlar aydınlanmıştı. Diş çöpü gibi karşılıklar da en sık duyulanlar arasındaydı ama kürdan her daim liste başıydı.” Çok yaşa sen e mi? 😀

    eh ne diyelim o zaman, vive les dents, ya da vivident! 😀 😀

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir